ದೇವತೆಗಳ ರಾಜನಾದ ಭಗವಾನ್ ಇಂದ್ರನ ಆಯುಧವಾದ ವಜ್ರದ ಬಗ್ಗೆ

ಭಾರತೀಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನ ಹೆಸರು ಕೇಳಿದಾಗ, ಆಕಾಶದ ಘರ್ಜನೆಯಂತೆ ಹೊಮ್ಮುವ ಶಕ್ತಿ, ಮಳೆಯ ಸರದಾರ, ದೇವತೆಯ ಅಧಿಪತಿ, ವೈಭವ, ವಿಜಯ, ಮತ್ತು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದ್ರನು ದೇವತಾಗಳಿಗೆ ರಾಜ. ಅವನು ದೈವಿಕ ಲೋಕರಾದ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕದ ಆಡಳಿತಗಾರ. ಹಿಮಾಲಯದ ಗರ್ಭದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಪುರಾಣಗಳ ಇಂದ್ರ, ವೇದಗಳ ಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಎಪಿಕ್ಸ್‌ಗಳ ಇಂದ್ರ ಇವನು ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ವರೂಪ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ.

ವೇದಗಳಲ್ಲಿ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದ ಸ್ಥಾನ ದೊರಕಿದೆ. ಸುಮಾರು 250ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂತ್ರಗಳು ಇಂದ್ರನಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಿರುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದಲೇ ಅವನು ಆ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆ ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ವಜ್ರಾಯುಧಧಾರಿ, ಅಸುರಹಂತಕ, ಶೂರವೀರನಾಗಿ ವರ್ಣನೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಮಳೆ ಹನಿಸಿ, ಗಿಡಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಮಾಡುವವನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಭೂಮಿಯ ಫಲವತ್ತತೆಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವ ಆತನು, ರೈತರ ದೇವತೆಯೂ ಆಗಿದ್ದನು.

ಶಿವ

ಶಂಕರ

ಮಹಾದೇವ

ನೀಲಕಂಠ

ಭೋಲೆನಾಥ

ಪಶುಪತಿ

ಗಂಗಾಧರ

ತ್ರಿಲೋಚನ

ಶೂಲಪಾಣಿ

ನಟರಾಜ

ಜಟಾಧರ

ಭೈರವ

ಲಿಂಗೇಶ್ವರ

ಕಪಾಲಿ

ತ್ರಿಪುರಾಂತಕ

ಸದಾಶಿವ

ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿ

ವಿಶ್ವನಾಥ

ಕೈಲಾಸನಾಥ

ಅಶುತೋಷ

ಇಂದ್ರನು ದೇವತೆಯರ ರಾಜನಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅವನು ಸಹಜ ಮಾನವೀಯ ಗುಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದನು. ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು, ಇತರ ದೇವತೆಗಳ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದನು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವನು ಅಧರ್ಮದ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿದಂತೂ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಬದಲಾಗಿದನು. ಅವನು ದೈತ್ಯರ ವಿರುದ್ಧ ಲಡಾಯಿಸಿ, ದೇವತೆಗಳ ಉಳ್ಳೇಕವನ್ನು ಮಾಡಿ, ಸತ್ಕರ್ಮದಿಂದ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸಿದನು. ಇಂದ್ರನು ನುಡಿ, ನೀತಿ, ಧೈರ್ಯ, ಮತ್ತು ರಣಕೌಶಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾಗಿದ್ದನು.

ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂದ್ರನ ನಿವಾಸ ಅಮರಾವತಿ ಎಂಬ ಪವಿತ್ರ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ. ಆ ಅಮರಾವತಿ ದೇವತೆಯರ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರ, ಎಷ್ಟೋ ಸಾಧುಗಳ ಮತ್ತು ಗಂಧರ್ವ ಸಂಗೀತಗಳ ನಾದದಿಂದ ಭಕ್ತಿಯ ಮಧುರ ಗಂಧ ಬೀರುವ ನಗರ. ಇಂದ್ರನ ಪತ್ನಿಯ ಹೆಸರು ಶಚಿ ಅಥವಾ ಇಂದ್ರಾಣಿ. ಆಕೆ ಶೌರ್ಯ, ಶಕ್ತಿ, ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ದೇವು. ಇಂದ್ರನು ಐರಾವತ ಎಂಬ ಧ್ವಜದಲಿ ಬೆರಗುಗೊಳ್ಳುವ ಗಜವಾಹನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಆಪ್ತ ಮಂತ್ರಿಯು ಬೃಹಸ್ಪತಿ, ದೇವತೆಯರ ಗುರು.

ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಇದನ್ನು ತ್ವಷ್ಟಾ ಎಂಬ ದೇವತೆಯು ತಯಾರಿಸಿದ್ದು, ವಜ್ರಾಯುಧ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ ಶಕ್ತಿಯ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದ್ರನು ದೈತ್ಯ ವೃತ್ರಾಸುರನನ್ನು ವಧಿಸಿದ ಕತೆ ಬಹು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ವೃತ್ರನು ನೀರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದ್ದ. ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ವಜ್ರದಿಂದ ವೃತ್ರನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ವಿಶ್ವದ ಜನರಿಗೆ ಮಳೆಯನ್ನು ದತ್ತುಮಾಡಿದನು. ಈ ಕಥೆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಆತನು ಒಂದು ಪ್ರಕಾರದ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯದ ರಕ್ಷಕ.

ಇಂದ್ರನ ಇತಿಹಾಸದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವನ ಅಹಂಕಾರ ಹಾಗೂ ಅಧರ್ಮದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಯಾಣ ಕೂಡ ಉಲ್ಲೇಖಗೊಂಡಿದೆ. ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಮಾನವೀಯ ದೋಷಗಳು ತೋರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಜೀವನದ ಸತ್ಯಗಳತ್ತ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಗೌತಮ ಋಷಿಯ ಪತ್ನಿ ಅಹಲ್ಯೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಶಾಪವು ಅವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದೋಷಗಳನ್ನು ಕೂಡ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಇದರೊಂದಿಗೆ ಇಂದ್ರನು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸುಲಭವಾಗದಿದ್ದದ್ದು. ಹಲವಾರು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಸುರರು ಹಾಗೂ ಮಾನವ ರಾಜರು ಕೂಡ ಇಂದ್ರನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಸವಾಲು ಎಸೆದಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಂತು, ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹತ್ತಿರದ ದೇವತೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡನು.

ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ವವಿರುವ ಹಬ್ಬಗಳು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರಜಾತ್ರೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರದೇವತೆಯ ಕುರಿತ ಆಚರಣೆಗಳು ಇವೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮಲೆನಾಡು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರ ಜಾತ್ರೆಗಳು ನಾಡು ದೇವತೆಗಳ ಆಚರಣೆಗೂ ಸೇರಿ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆ ಬಾರದಾಗ ಇಂದ್ರದೇವನಿಗೆ ಪೂಜೆ ಎಂಬ ಆಚರಣೆ ಇವತ್ತು ಕೂಡ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ.

ಇದರಲ್ಲಿ ನಾವು ಒಂದು ವಿಷಯ ಗಮನಿಸಬೇಕು ಇಂದ್ರನು ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ಅರ್ಥ. ಪೌರಾಣಿಕವಾಗಿ ಇಂದ್ರನು ಜಗತ್ತಿನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಯುವ ದೇವತೆ. ಮಳೆಯ ಮುಖಾಂತರ ಜೀವನದ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಅನಾಜದ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಕೃಷಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಇಂದ್ರನ ಶಕ್ತಿಯ ಫಲ. ಅವನು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಆಂತರಿಕ ಚಕ್ರವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಜೀವಶಕ್ತಿ. ದೇವತೆಗಳ ನಾಯಕನಾದ ಇಂದ್ರನನ್ನು ನಾವು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ, ಧೈರ್ಯ, ನ್ಯಾಯಪ್ರದ ಆಡಳಿತಗಾರ ಎಂಬ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು.

ಇದಲ್ಲದೆ ಇಂದ್ರನು ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಯಜ್ಞಪ್ರಿಯ, ಸೋಮಪಾನಸಖ ಎಂಬ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಚಿತ್ರಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ಯಜ್ಞಗಳ ದ್ವಾರಾ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ, ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಮಂಗಳವನ್ನು ತರಲು ಯಜ್ಞವು ಅವನಿಗೆ ಸಹಾಯಕ. ಈ ಯಜ್ಞದ ಮೂಲಕ ಇಂದ್ರನು ಜನರ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ಪ್ರತಿಫಲವನ್ನು ನೀಡುವನು.

ಇಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ಪೌರಾಣಿಕ ಪಾತ್ರವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅವನ ವೈಚಾರಿಕ ಬಿಂಬವು ಇನ್ನೂ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ. ಇಂದ್ರನು ಶಕ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರ, ಬಲ, ಆಭರಣ, ಸಂಸಾರದ ವೈಭವದ ಪ್ರತೀಕ. ಆದರೆ ಅವನ ಕಥೆಗಳು ನಮಗೆ ಹೇಳುವ ಪಾಠ ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಅಹಂಕಾರ ಬೇಡ, ನಿತ್ಯಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಿತಿಯು ಬೇಕು, ಧರ್ಮವಿರುದ್ಧ ನಡೆವು ದುರ್ಮಾರ್ಗ.

ಇಂದ್ರನ ಕಥೆಗಳು ಏಕಾಂಗಿ ವಿಜಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅಲ್ಲ. ಅವುಗಳು ಸಹಾಯ, ಸಹಕಾರ, ಧರ್ಮರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದ್ರನು ಯಾರೊ ದೇವರ ಮಾದರಿಯಲ್ಲ ಅವನು ಶಕ್ತಿಯ ಒಡನಾಟದಲ್ಲಿ ಬಾಳುವ, ಕಲಿಯುವ ಮತ್ತು ದೋಷಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನೇ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಇಂತಹ ಇಂದ್ರನ ಪೌರಾಣಿಕತೆ, ವೇದಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅವನ ಸ್ಥಾನ, ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಬರುವ ತತ್ವಗಳು ಇವತ್ತು ಸಹ ನಮ್ಮ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವು. ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸಮತೋಲನ, ಸಮುದಾಯದ ಹಿತ, ಧರ್ಮಪಾಲನೆ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನ ತತ್ತ್ವ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ಆತನು ಕೇವಲ ಮಳೆಗಾಲದ ದೇವತೆ ಅಲ್ಲ ಆತನು ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ನಿಲುವಿನ ಪ್ರತೀಕ.