ಇಂದ್ರನ ವಿವಿಧ ಹೆಸರುಗಳು ಯಾವುವು?

ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿರುವ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರ ದೇವರು ಬಹುಮಹತ್ವದ ದೇವತೆ. ವೇದಗಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಇಂದ್ರನನ್ನು ದೇವತಾಪತಿ ಅಥವಾ ಸ್ವರ್ಗದ ರಾಜನೆಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಳೆ, ಗರ್ಜನೆ, ವಿದ್ಯುತ್, ಬಲ ಮತ್ತು ವಿಜಯದ ದೇವತೆ ಎಂಬ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಇಂದ್ರನು ಬಹುಪಾಲು ಕಾವ್ಯಗಳು, ಪುರಾಣಗಳು, ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.

ಇಂದ್ರನ ಪರಿಚಯ

ಇಂದ್ರನು ಆಕಾಶದ ದೇವತೆ, ದೇವೇಂದ್ರನು ಅಥವಾ ಸುರೇಂದ್ರನು ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯಧಿಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಹೊಗಳಲಾಗಿದೆ. ವೇದಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂದ್ರನು ಮಳೆ ಬರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಬಲವಂತನು, ರಕ್ಷಕನು, ಧರ್ಮದ ಪಾಲಕನು. ಇವನ ಶಸ್ತ್ರವಾಗಿ ವಜ್ರಾಯುಧ ಹಾಗೂ ವಾಹನವಾಗಿ ಐರಾವತ ಎಂಬ ಬಿಳಿ ಆನೆ ಬಣ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಇಂದ್ರ

ದೇವೇಂದ್ರ

ಸಖ್ರ

ಶಚೀಪತಿ

ವಜ್ರಧಾರಿ

ಸ್ವರ್ಗಪತಿ

ಮಘವಾನ್

ಪುರಂದರ

ಸೂರಪತಿ

ಅಮರಾಧಿಪತಿ

ಮರುತ್ವಾನ್

ವಜ್ರಪಾಣಿ

ವೈಶ್ರವಣ

ಪಾಕಶಾಸನ

ತ್ರಾಯಸ್ತ್ರಿಂಶಾಧಿಪ

ಇಂದ್ರದೇವ

ಮಹೇಂದ್ರ

ಸಹಸ್ರನೇತ್ರ

ಗೋಜಯ

ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರಿ

ಕೃತಜ್ಞ

ಮಾರುತಪತಿ

ಸೂರರಾಜ

ಸೂರಸೈನ್ಯಾಧಿಪ

ವೃತ್ರಹಾ

ಆಕಾಶಾಧಿಪತಿ

ದಿವಿಕೃತ್

ಅಮರೇಶ

ಸ್ವರ್ಣವರ್ಣ

ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಾಧಿಪ

ಇಂದ್ರನು ದೇವಲೋಕದ ರಾಜ ಹಾಗೂ ದೇವತೆಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಅವನು ಸ್ವರ್ಗದ ಏಕಾಧಿಪತಿ ಹಾಗೂ ದೇವತೆಗಳ ನೇತೃತ್ವವಾಹಕ. ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಅಶ್ವಿನೀ ದೇವುಗಳು, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯು ಇಂತಹ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಬಹುಪಾಲು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದನೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಇಂದ್ರನ ಜನ್ಮ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ

ಇಂದ್ರನು ಕಶ್ಯಪ ಮುನಿಯ ಮತ್ತು ಅಧಿತಿ ದೇವಿಯ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ್ದನೆಂದು ಪುರಾಣಗಳು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ಅಧಿತಿಯ ಪುತ್ರರೆಂದರೆ ದೇವತೆಗಳು ಇಂದ್ರನು ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಪತ್ನಿಯ ಹೆಸರು ಶಚೀ ದೇವಿ ಅಥವಾ ಇಂದ್ರಾಣಿ. ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಹಲವಾರು ಪುತ್ರರೂ ಇದ್ದರೆಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ, ಆದರೆ ಅವನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯ ಗಾತ್ರದಿಂದ.

ಇಂದ್ರನ ವೈದಿಕ ಮಹತ್ವ

ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ 250ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತಗಳು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವನನ್ನು ಬಲವಂತ ದೇವತೆ ಎಂದು ಶ್ಲಾಘಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ದೈತ್ಯರಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಸುರಕ್ಷತೆ ನೀಡಿದ ದೈವಶಕ್ತಿಯ ರಕ್ಷಕನು. ವೇದಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂದ್ರನು ವೃತ್ರಾಸುರನನ್ನು ವಧಿಸಿದ ಮಹಾತ್ಮನು. ವೃತ್ರನು ಮಳೆ ತಡೆದ ದೈತ್ಯ ಇಂದ್ರನು ವಜ್ರಾಯುಧದಿಂದ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ಮಳೆ ಹಾಯ್ದನೆಂಬ ಕಥೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ.

ಇದರಿಂದ ಇಂದ್ರನು ಮಳೆಯ ದೇವತೆ ಎಂಬ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದ. ಇವನು ಗರ್ಜನೆ ಮತ್ತು ಮೆಘಗಳ ಒಡೆಯನು, ಅದರಿಂದ ರೈತರು ಇಂದಿಗೂ ಇಂದ್ರನನ್ನೇ ಮಳೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನ ಪಾತ್ರ

ವಿಷ್ಣು, ಶಿವ, ಬ್ರಹ್ಮ ಇಂತಹ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನ ಪಾತ್ರ ನಾನಾವಿಧವಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಇಂದ್ರನು ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಪೀಡಿತರಾಗಿ, ದೇವತೆಗಳು ತೊಂದರೆಗೊಂಡಿರುವ ಸಂದರ್ಭಗಳು ಬಂದಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ:

    ವಾಮನ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯಿಂದ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಮನ ರೂಪ ಅವತಾರದಿಂದ ಬಲಿಯನ್ನು ಬಲಾತ್ಕರಿಸಿ, ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಮರಳಿ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.

    ಗೋವರ್ಧನ ಪರ್ವತ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಗೋಕುಳದ ಜನರ ಮೇಲೆ ಮಳೆಯಿಂದ ಆಪತ್ತು ತರಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಕೃಷ್ಣನು ಗೋವರ್ಧನ ಪರ್ವತವನ್ನು ಎತ್ತಿ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಈ ಕಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಇಂದ್ರನು ತಾನು ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ನತಮಸ್ತಕವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪುರಾಣಗಳು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಆದರೂ ದೋಷಪೂರ್ಣ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ.

ಇಂದ್ರನ ನಿವಾಸ – ಸ್ವರ್ಗ

ಇಂದ್ರನು ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳವೆಂದರೆ ಅಮರಾವತಿ ಎಂಬುದು. ಅದು ಸಪ್ತಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಉನ್ನತವಾದ ಸ್ಥಳ, ಅದನ್ನು ಸ್ವರ್ಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿದೆಂದರೆ ಸುಖ, ವೈಭವ, ಮತ್ತು ಐಶ್ವರ್ಯದ ಪ್ರತೀಕ. ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಕಲೆಗಳ ಭಕ್ತನಾಗಿ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ.

ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಉರ್ವಶಿ, ರಂಭಾ, ಮೆನಕೆಯಂತಹ ಅಪ್ಸರೆಯರು, ಗಂಧರ್ವರು ಇರುತ್ತಾರೆ. ಇವನು ದೇವತೆಗಳ ಸಂಕಟಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮೇಣ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ನಡೆದು ಅವುಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.

ಇಂದ್ರನ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಆರಾಧನೆ

ಇಂದ್ರನಿಗೆ ದೇಗುಲಗಳು ಇಲ್ಲವೆಂಬಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿರಳ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅವನ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಹೋದರ ದೇವತೆಗಳ ಜೊತೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಂದ್ರ ಆರಾಧನೆ ಪೌರಾಣಿಕ ಪಠಣಗಳಲ್ಲೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಕೆಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂಕುಶ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಳೆ ಪೌರ್ಣಿಮೆಯ ಹಬ್ಬಗಳು ಜರುಗುತ್ತವೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇಂದ್ರ ಜಾತ್ರೆ, ಇಂದ್ರಹಬ್ಬ ಎಂಬಂತೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇವನು ಮಳೆಯ ದೇವತೆ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಇಂದ್ರ ದೇವರು ಇಂದಿನ ದೇವೋಪಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನ ಹೊಂದಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಇವನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ದೇವರಾಗಿದ್ದು, ಶಕ್ತಿಯ, ಸಹನೆಯ, ಹಾಗೂ ಅಧಿಕಾರದ ಸಂಕೇತ. ಇವನು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಚಿಂತನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ ದೇವತೆ. ಇವನು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಗಾಢ ಸಂಕಲ್ಪ, ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥಾನಕಗಳ ನೈಜ ಪಾತ್ರಧಾರಿ.

ಇಂದ್ರ ದೇವನ ಕಥೆಗಳು ನಮಗೆ ಪಾಠವಾಗಿ ಬೋಧನೆ ನೀಡುತ್ತವೆ – ಶಕ್ತಿ ಇದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಪತನ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿಸ್ತಿನ ಪಾಲನೆಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ನಿಜವಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಂದ್ರ ದೇವರು ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಧಾರ ಶಿಲೆಯಲ್ಲೊಬ್ಬ. ಅವನು ಮಳೆ, ವಿದ್ಯುತ್, ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳ ಪರಿಪಾಟಿಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ದೇವತೆ. ಪುರಾತನ ಶಾಸ್ತ್ರ, ಕಾವ್ಯ, ಹಾಗೂ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು ಬಲದ, ಶಕ್ತಿಯ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತಿಯ ಪ್ರತೀಕ. ಅವನ ಕಥೆಗಳು ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ, ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ, ಧರ್ಮಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಜೀವನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಂದ್ರ ದೇವನ ಆದರ್ಶ ಹಾಗೂ ಪಾಠಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತವೆ.